سرطان کبد

در سراسر جهان، سرطان کبد ششمین سرطان شایع است.

با توجه به پیشرفت علم و تاکید بر تاثیر سبک زندگی بر انواع سرطان از جمله میزان مصرف قند و چربی در زندگی روزمره و فعالیت فیزیکی و تناسب اندام میتوان امید داشت،

که با رعایت اصول ابتدایی بتوانیم در راستای کاهش این شیوع سهمی بزرگ داشته باشیم.

علائم و نشانه های سرطان کبد چیست؟

• درد در شانه راست
• حرکات روده رنگ پریده
• از دست دادن اشتها و احساس بیماری
• کاهش وزن.
• ضعف و خستگی
• درد در شکم
• تورم شکم به دلیل تجمع مایعات (آسیت)
• زردی پوست و چشم (یرقان)

سرطان کبد علل و عوامل خطر

شایع ترین نوع سرطان کبد در بزرگسالان، کارسینوم کبدی (HCC)، معمولاً در افراد مبتلا به بیماری مزمن (طولانی مدت) کبد ناشی از عفونت ویروس هپاتیت یا سیروز ایجاد می شود.

مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلا به HCC هستند. افرادی که دارای چندین عامل خطر هستند، حتی بیشتر از این خطر را دارند.

بسیاری از عوامل خطر با سرطان کبد مرتبط هستند. همه افراد دارای یک یا چند مورد از این عوامل خطر به این بیماری مبتلا نمی شوند،

و این بیماری در برخی افراد که هیچ فاکتور خطر شناخته شده ای ندارند ایجاد می شود.

عوامل خطر شامل موارد زیر است:

• عفونت ویروس هپاتیتB یا HBV:

به وسیله ی خون، مایع منی یا سایر مایعات بدن منتقل می شود.

این عفونت می تواند از مادر به کودک در حین زایمان، از طریق تماس جنسی یا با استفاده از سوزن های مشترک که برای تزریق مواد مخدر استفاده می شود، منتقل شود.

می تواند باعث التهاب (تورم) کبد شود که منجر به سرطان می شود.

واکسیناسیون روتین HBV در دوران نوزادی باعث کاهش بروز عفونت HBV می شود. عفونت مزمن HBV عامل اصلی سرطان کبد در آسیا و آفریقا است.

• عفونت ویروس هپاتیت C یا HCV:

از طریق خون منتقل می شود.

عفونت می تواند با استفاده از سوزن های مشترک که برای تزریق مواد مخدر استفاده می شود یا در موارد کمتر از طریق تماس جنسی منتقل شود.

در گذشته در هنگام انتقال خون یا پیوند اعضا نیز شیوع پیدا می کرد.

امروزه بانک های خون تمام خون های اهدایی را از نظر HCV آزمایش می کنند که خطر ابتلا به ویروس از طریق انتقال خون را تا حد زیادی کاهش می دهد.

می تواند باعث سیروز شود که ممکن است منجر به سرطان کبد شود. عفونت مزمن HCV عامل اصلی سرطان کبد در آمریکای شمالی، اروپا و ژاپن است.

• سیروز:

خطر ابتلا به سرطان کبد برای افرادی که سیروز دارند افزایش می یابد، بیماری که در آن بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین می شود.

بافت اسکار جریان خون را از طریق کبد مسدود می کند و آن را از کار کردن آنطور که باید باز می دارد.

الکلیسم مزمن و عفونت های هپاتیت مزمن از علل شایع سیروز هستند.

افراد مبتلا به سیروز مرتبط با HCV نسبت به افراد مبتلا به سیروز مرتبط با HBV یا مصرف الکل در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کبد هستند.

• مصرف زیاد الکل:

مصرف زیاد الکل می تواند باعث سیروز شود که یک عامل خطر برای سرطان کبد است.

سرطان کبد همچنین می تواند در مصرف کنندگان شدید الکل که سیروز ندارند نیز رخ دهد.

مصرف کنندگان سنگین الکل که سیروز دارند ده برابر بیشتر در معرض ابتلا به سرطان کبد هستند، در مقایسه با مصرف کنندگان سنگین الکل که سیروز ندارند.

مطالعات نشان داده است که خطر ابتلا به سرطان کبد در افراد مبتلا به عفونت HBV یا HCV که به شدت از الکل استفاده می کنند، افزایش می یابد.

• آفلاتوکسین B1:

خطر ابتلا به سرطان کبد ممکن است با خوردن غذاهای حاوی آفلاتوکسین B1 (سم ناشی از قارچی که می تواند روی غذاهایی مانند ذرت و آجیل که در مکان های گرم و مرطوب ذخیره شده اند رشد کند) افزایش می یابد.

بیشتر در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، آسیای جنوب شرقی و چین شایع است.

• استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH):

NASH وضعیتی است که می تواند باعث سیروز شود که ممکن است منجر به سرطان کبد شود.

این بیماری شدیدترین نوع بیماری کبد چرب غیر الکلی است که در آن مقدار غیرطبیعی چربی در کبد وجود دارد.

در برخی افراد، این می تواند باعث التهاب و آسیب به سلول های کبد شود.

ابتلا به سیروز مرتبط با NASH خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش می دهد. سرطان کبد در افراد مبتلا به NASH که سیروز ندارند نیز دیده شده است.

• سیگار کشیدن:

سیگار کشیدن با افزایش خطر ابتلا به سرطان کبد مرتبط است.

این خطر با تعداد سیگارهای مصرف شده در روز و تعداد سال هایی که فرد سیگار کشیده است افزایش می یابد.

برخی از شرایط نادر پزشکی و ژنتیکی ممکن است خطر ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهند. این شرایط شامل موارد زیر است:

• هموکروماتوز ارثی درمان نشده
• کمبود آلفا 1 آنتی تریپسین
• بیماری ذخیره گلیکوژن
• پورفیری پوستی تاردا
• بیماری ویلسون

پیشگیری از سرطان کبد

پیشگیری از سرطان اقداماتی است که برای کاهش احتمال ابتلا به سرطان انجام می شود.

با پیشگیری از سرطان، تعداد موارد جدید سرطان در یک گروه یا جمعیت کاهش می یابد.

امیدواریم این امر باعث کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان شود.

هر چیزی که شانس ابتلا به سرطان را افزایش دهد، عامل خطر نامیده می شود.

هر چیزی که شانس ابتلا به سرطان را کاهش دهد، عامل محافظت کننده سرطان نامیده می شود.

پیشگیری شامل اجتناب از عوامل خطر و افزایش عوامل محافظتی است.

غربالگری چیست؟

سرطان تأثیر قابل توجهی بر سلامت عمومی در سراسر جهان دارد.

یک استراتژی برای کاهش بار آن، غربالگری سرطان و تشخیص زودهنگام آن است.

به خوبی شناخته شده است که اگر بیماران در مراحل اولیه تشخیص داده شوند، میزان بهبودی و بقای 5 ساله بالاتری دارند.

هزینه های پزشکی با مرحله به طور چشمگیری افزایش می یابد.

بیوپسی بافتی پرکاربردترین ابزار برای تشخیص، مرحله‌بندی و پیش‌آگهی سرطان است،

اما گاهی اوقات دستیابی به بافت تومور، به‌ویژه در بیماری‌های متاستاتیک مانند سرطان ریه در مراحل آخر، دشوار است.

علاوه بر این، استفاده از بیوپسی بافت برای غربالگری سرطان و تشخیص زودهنگام زمانی که تومورها هنوز شکل نگرفته اند غیر واقعی است.

در حال حاضر، برخی از روش‌های غربالگری برای پیشگیری از سرطان مفید هستند.

به عنوان مثال، ماموگرافی بهترین راه برای تشخیص سرطان سینه است.

تست پاپ برای تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم استفاده می شود.

غربالگری منظم سرطان کولورکتال و توموگرافی کامپیوتری با دوز پایین به ترتیب برای کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان کولورکتال و سرطان ریه توصیه می شود.

موارد زیر عوامل محافظتی برای سرطان کبد هستند:

• دریافت واکسن هپاتیت B:

نشان داده شده است که پیشگیری از عفونت HBV (با واکسینه شدن برای HBV در نوزادی) خطر ابتلا به سرطان کبد را در کودکان کاهش می دهد.

هنوز مشخص نیست که آیا واکسینه شدن خطر ابتلا به سرطان کبد در بزرگسالان را کاهش می دهد یا خیر.

• دریافت درمان برای عفونت مزمن هپاتیت B:

گزینه های درمانی برای افراد مبتلا به عفونت مزمن HBV شامل اینترفرون و درمان آنالوگ نکلئوتید است.

این درمان ها ممکن است خطر ابتلا به سرطان کبد را کاهش دهد.

• کاهش قرار گرفتن در معرض آفلاتوکسین B1:

جایگزینی غذاهایی که حاوی مقادیر زیادی آفلاتوکسین B1 هستند با غذاهایی که حاوی سطح بسیار کمتری از سم هستند، می تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را کاهش دهد.

انواع درمان

نظارت

مراقبت برای ضایعات کوچکتر از 1 سانتی متر که در طول غربالگری یافت می شوند استفاده می شود.

پیگیری هر 3 ماه یکبار معمول است. نظارت دقیق بر وضعیت بیمار نظارت می کند، اما هیچ درمانی انجام نمی دهد،

مگر اینکه تغییراتی در نتایج آزمایش وجود داشته باشد که نشان دهد وضعیت در حال بدتر شدن است.

در طول نظارت فعال، امتحانات و آزمایشات خاصی طبق برنامه منظم انجام می شود.

عمل جراحی

هپاتکتومی جزئی (جراحی برای برداشتن بخشی از کبد که در آن سرطان یافت می شود) ممکن است انجام شود.

یک قسمت از بافت، یک لوب کامل یا بخش بزرگ‌تری از کبد به همراه برخی از بافت‌های سالم اطراف آن برداشته می‌شود.

بافت باقیمانده وظایف کبد را بر عهده می گیرد و ممکن است دوباره رشد کند.

پیوند کبد

در پیوند کبد، ارگان به صورت کامل برداشته شده و با یک کبد اهدایی سالم جایگزین می شود.

پیوند ممکن است زمانی انجام شود که بیماری فقط در کبد باشد و بتوان عضو اهدایی پیدا کرد.

اگر بیمار باید در صف اهدا  منتظر باشد، درمان دیگری در صورت نیاز انجام می شود. که سلامت شخص به خطر نیوفتد.

درمان آمبولیزاسیون

این درمان برای بیمارانی استفاده می شود که نمی توانند برای برداشتن تومور یا درمان فرسایشی جراحی انجام دهند و تومور آنها به خارج از کبد گسترش نیافته است.

درمان آمبولیزاسیون استفاده از موادی برای مسدود کردن یا کاهش جریان خون از طریق شریان کبدی به تومور است.

وقتی تومور اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نکند، به رشد خود ادامه نخواهد داد.

کبد خون را از ورید پورتال کبدی و شریان کبدی دریافت می کند. خونی که از ورید پورتال کبدی وارد کبد می شود معمولاً به بافت سالم کبد می رود.

خونی که از شریان کبدی می آید معمولاً به سمت تومور می رود.

هنگامی که شریان کبدی در طول درمان آمبولیزاسیون مسدود می شود، بافت سالم کبد به دریافت خون از ورید پورتال کبدی ادامه می دهد.

درمان هدفمند

روشی خاص برای بهبود بیماری است.

که از دارو یا مواد دیگر برای شناسایی و حمله به سلول‌های سرطانی خاص استفاده می‌کند.

ایمونوتراپی

درمانی که از سیستم ایمنی بدن بیمار برای مبارزه با سرطان استفاده می کند ایمونوتراپی نام میگیرد.

مواد ساخته شده توسط بدن یا ساخته شده در آزمایشگاه برای تقویت، هدایت یا بازیابی دفاع طبیعی بدن در برابر سرطان استفاده می شود.

مهارکننده های ایمن ایمن نوعی ایمونوتراپی هستند.

پرتو درمانی

در این روش از یک دستگاه خارج از بدن برای ارسال پرتوهای پرانرژی اشعه ایکس یا سایر انواع پرتوها به سمت ناحیه ای از بدن مبتلا به سرطان استفاده می کند.

پرتودرمانی در مجموعه‌ای از درمان‌ها انجام می‌شود تا به سلول‌های سالم اجازه بهبودی داده شود و تابش مؤثرتر شود.

تعداد درمان ها بر اساس جزئیات مربوط به سرطان، مانند اندازه و محل تومور است.