در رابطه با به وجود آمدن سرطان، تغییرات مختلفی در سلول‌ها رخ می‌دهد که باعث ایجاد سرطان می‌شود. بسیاری از این تغییرات به صورت ژنتیکی اتفاق می‌افتند. چنین تغییراتی غالبا به نسل‌های بعد منتقل می‌شوند. انجام آزمایشات مولکولی سرطان به بررسی و تشخیص به موقع این بیماری و همچنین جلوگیری از پیشرفت آن کمک می‌کند. در ادامه این مطلب، بیشتر در این رابطه اطلاعات کسب خواهید کرد.
نحوه تشخیص سرطان با استفاده از آزمایشات مولکولی سرطان
تشخیص مولکولی (Molecular Diagnostics) به مجموعه‌ای از تکنیک‌های تجزیه و تحلیل پارامترهای زیستی نهفته در ژنوم و پروتئوم می‌گویند که در آزمایشات پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تکنیک برای سنجش بیماری و انتخاب بهترین روش درمان برای هر فرد بیمار به صورت کاملا اختصاصی است.
این نوع آزمایش طیف گسترده‌ای از انواع تخصص‌های پزشکی از قبیل بیماری‌های عفونی، سرطان، انعقاد و فارماکوژنومیک (پیش بینی ژنتیکی عملکرد بهتر داروها)، تعیین آنتی ژن لکوسیت‌های انسانی (بررسی و پیش بینی عملکرد سیستم ایمنی بدن) را دارا است.
در واقع آزمایشات مولکولی سرطان، یکی از زیرشاخه‌های زیست‌شناسی و ژنتیک است. با مطالعه کروموزوم‌ها می‌توان به درک عمیقی از اطلاعات وراثتی، تنوع ژنتیکی و جهش دست پیدا کرد. ژنتیک مولکولی در گذر زمان و با پیشرفت علم زیست‌شناسی نقش موثری در شناخت و درمان بیماری‌های ژنتیکی داشته است.
انواع بیماری های ژنتیکی مولکولی
به طور کلی بیماری‌های ژنتیکی مولکولی به سه دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
بیماری هایی که الگوی مغلوب دارند
در این نوع بیماری شخص ناقل، یک ژن آسیب دیده دارد که به دلیل داشتن نسخه دوم و سالم از این ژن، بیماری در شخص ایجاد نمی‌شود. در صورتی که یک زوج، هر دو دارای نسخه‌های آسیب دیده از یک ژن باشند، به احتمال زیاد یکی از آن‌ها نسخه آسیب دیده خود را به طور کامل به فرزند خود انتقال می‌دهد. لازم به ذکر است احتمال داشتن ژن‌های آسیب دیده یکسان در افرادی که فامیل هستند بیشتر بوده و به همین علت نوزادان مبتلا به بیماری‌های ژنتیکی در ازدواج‌های خویشاوندی بیشتر هستند.
بیماری هایی که الگوی وراثتی غالب دارند
در این نوع بیماری، آسیب دیدن حتی یک نسخه از ژن باعث بروز بیماری می‌شود. در این شرایط فرد مبتلا به بیماری ۵۰٪ از ژن آسیب دیده را به فرزند خود منتقل می‌کند. این بیماری‌ها ربطی به ارتباط فامیلی زوجین ندارد. بسیاری از سرطان‌های وراثتی مانند سرطان سینه، انواع سرطان کولون و… از این الگو پیروی کرده و آزمایشات مولکولی سرطان نیز به همین منظور انجام می‌شود.
بیماری هایی که وابسته به جنس هستند
در این دسته از بیماری‌ها، ژن آن بر روی کروموزوم x قرار گرفته است و معمولا فرزندان پسر به این بیماری مبتلا می‌شوند. همچنین این بیماری از طریق ژن آسیب دیده مادر به فرزند پسر منتقل خواهد شد. تا به امروز بیش از ۱۶۰۰۰ بیماری ژنتیکی در انسان‌ها شناسایی شده است که روش‌های تشخیص هر یک متفاوت از دیگری است. بررسی و تشخیص این موارد معمولا با استفاده از امکانات و دستگاه‌های مخصوص صورت می‌گیرد. هود لامینار جهت استخراج DNA و RNA و دستگاه اتوماتیک استخراج اسیدهای نوکلئیک از نمونه‌های بیولوژیک است.
بررسی آزمایشات مولکولی سرطان
در بخش ژنتیک مولکولی، نمونه‌های خون، پلاسما، مغز استخوان، مایع آمنیون، سرم، مایع زجاجیه، ادرار، برونشیال و… مورد بررسی آزمایش‌های مولکولی و ژنتیکی قرار می‌گیرند. در واقع بررسی مولکولی سرطان‌ها عبارت است از:
- سرطان خون
- سرطان معده
- سرطان پستان
- سرطان پروستات
- سرطان مغز
- سرطان روده
- سرطان مثانه
- سرطان رحم و تخمدان