اردیبهشت: ماه آگاهی از سرطان مثانه
سرطان مثانه یکی از شایع‌ترین اما کمتر شناخته شده در جهان است. با اینکه این بیماری می‌تواند زندگی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد، اما نکته‌ی امیدبخش این است که تشخیص زودهنگام و پیشگیری، شانس درمان موفقیت‌آمیز و کیفیت زندگی بیماران را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
ماه آگاهی از سرطان مثانه فرصتی است تا با افزایش دانش، تشویق به پیشگیری و اهمیت غربالگری، قدمی مؤثر برای ساختن آینده‌ای سالم‌تر برداریم.
درباره سرطان مثانه
سرطان مثانه زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های پوششی داخل مثانه به طور غیرقابل کنترل رشد کنند. این رشد غیرعادی ممکن است باعث تشکیل تومور شده و در صورت عدم درمان، به سایر بخش‌های بدن گسترش یابد.
مثانه یک اندام عضلانی در لگن است که وظیفه‌ی ذخیره‌ی ادرار را بر عهده دارد. ادرار در کلیه‌ها تولید شده و از طریق لوله‌هایی به نام حالب به مثانه منتقل می‌شود.
سرطان مثانه بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود، اما ممکن است در هر سنی نیز رخ دهد. این بیماری در مردان شایع‌تر است و مردان سفیدپوست نسبت به مردان سیاه‌پوست، حدود دو برابر بیشتر در معرض ابتلا قرار دارند.
چطور از سرطان مثانه پیشگیری کنیم؟
سرطان مثانه قابل پیشگیری است.
شما عزیزان میتوانید با رعایت چند اقدام ساده خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهید:
به صورت منظم غربالگری مثانه انجام دهید و با آزمایش ادرار وجود خون یا سلول‌های غیر طبیعی را بررسی کنید.
طبق گفته جناب دکتر نکوئیان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و متخصص ژنتیک سرطان: “افزایش آگاهی درباره سرطان مثانه، شناخت علائم، توجه به عوامل خطر و انجام معاینات منظم، کلید پیشگیری و درمان موفق این بیماری است.”
ترک سیگار می‌تواند خطر ابتلا را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. سیگار کشیدن یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای سرطان مثانه است و در حدود نیمی از موارد این بیماری نقش دارد.
اگر در محیط‌هایی کار می‌کنید که در معرض مواد شیمیایی خطرناک هستید، مانند صنایع رنگ یا چاپ، حتماً از تجهیزات ایمنی استفاده کنید و دستورالعمل‌های حفاظتی را جدی بگیرید.
مصرف آب فراوان به دفع سموم از بدن کمک می‌کند و ممکن است خطر تجمع مواد مضر در مثانه را کاهش دهد.
مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه به دلیل دارا بودن مواد مغذی و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به سرطان مثانه مؤثر باشد.
هدف در ماه آگاهی از سرطان مثانه چیست؟
ماه اردیبهشت هر سال به عنوان «ماه آگاهی از سرطان مثانه» (Bladder Cancer Awareness Month) فرصتی است برای افزایش آگاهی درباره یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها، تشویق به پیشگیری و تشخیص زودهنگام.
هدف این کمپین توانمندسازی افراد برای شناسایی نشانه‌ها، درک عوامل خطر، و اقدام به موقع برای درمان است.
با توجه به اینکه سرطان مثانه نسبت به برخی دیگر از سرطان‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته، در ماه آگاهی از سرطان مثانه تلاش می‌شود با اطلاع رسانی گسترده، ترس را کاهش داده و پیش آگاهی را افزایش دهیم.
سرطان مثانه چه نشانه‌هایی دارد؟
خون در ادرار مهم‌ترین علامت هشدار دهنده سرطان مثانه است. این تغییر می‌تواند رنگ ادرار را به صورتی، نارنجی یا قرمز تیره تبدیل کند، بدون اینکه فرد دردی احساس کند.
گاهی اوقات این علامت با مشکلات دیگری مثل عفونت‌های ادراری یا سنگ مثانه اشتباه گرفته می‌شود و همین باعث تأخیر در تشخیص می‌شود. به همین دلیل، آگاهی از علائم و مراجعه سریع به پزشک اهمیت زیادی دارد.
تغییر در عادات ادراری هم یکی دیگر از نشانه‌های احتمالی سرطان مثانه است. مواردی مانند:
- نیاز فوری یا تکرر ادرار
- درد یا سوزش هنگام ادرار
- دشواری در ادرار کردن
علائم سرطان مثانه پیشرفته
در مراحل پیشرفته، ممکن است علائم زیر نیز دیده شود:
- کمردرد در یک طرف بدن
- ضعف یا خستگی مداوم
- کاهش اشتها و کاهش وزن
- ناتوانی در ادرار کردن
- تورم پاها
- درد در استخوان‌ها
چرا آگاهی از علائم اهمیت دارد؟
خبر خوب این است که سرطان مثانه اغلب در مراحل اولیه قابل تشخیص است. تشخیص زودهنگام می‌تواند فرصت درمان مؤثرتر و بهبود کیفیت زندگی را فراهم کند.
به همین دلیل، توجه به تغییرات بدن و مشاوره با پزشک در صورت مشاهده علائم غیرعادی، حیاتی است.
ریسک فاکتورهای سرطان مثانه کدامند؟
سرطان مثانه، مانند بسیاری از بیماری‌های دیگر، عوامل خطر مشخصی دارد که آگاهی از آن‌ها می‌تواند به پیشگیری یا تشخیص زودهنگام کمک کند. درک این عوامل مهم است، اما داشتن یک یا چند عامل خطر به معنای قطعی ابتلا به سرطان نیست.
عوامل خطری که با سبک زندگی مرتبط هستند
- سیگار کشیدن: بزرگ‌ترین عامل خطر سرطان مثانه است. افراد سیگاری سه برابر بیشتر از غیرسیگاری‌ها در معرض خطر قرار دارند.
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی: افرادی که در صنایع رنگ‌سازی، چاپ، نساجی، چرم یا حمل‌ونقل (به‌ویژه تماس با دود دیزل) کار می‌کنند، در معرض مواد شیمیایی خطرناکی مانند آمین‌های معطر قرار دارند که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.
- مصرف برخی داروها و مکمل‌های گیاهی: داروهایی مثل پیوگلیتازون (داروی دیابت) و مکمل‌هایی حاوی اسید آریستولوچیک میتوانند خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش دهند.
- مصرف آب آلوده: نوشیدن آب دارای آرسنیک یا کلر زیاد می‌تواند خطر ابتلا را بیشتر کند. این موضوع به منطقه جغرافیایی و کیفیت آب آشامیدنی بستگی دارد.
- مصرف کم مایعات: نوشیدن مایعات کافی باعث می‌شود مواد زائد از بدن سریع‌تر دفع شوند و در نتیجه، تماس مثانه با مواد سرطان‌زا کاهش پیدا کند.
عوامل خطر ژنتیکی و غیرقابل کنترل
- سن: احتمال ابتلا به سرطان مثانه در افراد بالای ۵۵ سال بیشتر است.
- جنسیت: مردان حدود چهار برابر بیشتر از زنان به این بیماری دچار می‌شوند.
- نژاد: سفید پوستان بیشتر از دیگر گروه‌های نژادی در معرض ابتلا هستند.
- سابقه خانوادگی و ژنتیک: داشتن بستگان درجه یک مبتلا به سرطان مثانه خطر را افزایش می‌دهد. در برخی موارد، تغییرات ژنتیکی که باعث اختلال در تجزیه سموم می‌شوند، نقش دارند.
- عفونت‌ها و التهابات مزمن مثانه: بیماری‌هایی مانند عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری یا سنگ‌های مثانه میتوانند ریسک ابتلا را بیشتر کنند.
- درمان‌های قبلی: افرادی که در گذشته تحت شیمی درمانی با داروهایی مثل سیکلوفسفامید یا پرتو درمانی در ناحیه لگن قرار گرفته‌اند، در معرض خطر بیشتری هستند.
- نقص‌های مادرزادی مثانه: برخی اختلالات مادرزادی مثانه هم میتوانند ریسک ابتلا را افزایش دهند.
آیا سرطان مثانه انواع مختلفی دارد؟
سرطان مثانه می‌تواند از سلول‌های مختلفی شروع شود. نوع سرطان بستگی به این دارد که کدام سلول‌ها دچار تغییرات سرطانی شده‌اند. چهار نوع اصلی سرطان مثانه عبارتند از:
کارسینوم سلول انتقالی (اوروتلیال):
شایع‌ترین نوع سرطان مثانه است و از سلول‌های پوشاننده‌ی داخل مثانه شروع می‌شود. این سلول‌ها میتوانند هنگام پر و خالی شدن مثانه تغییر شکل دهند.
حدود ۹۰٪ موارد سرطان مثانه از این نوع هستند.
کارسینوم سلول سنگفرشی:
این نوع سرطان معمولاً در اثر التهاب یا تحریک طولانی مدت مثانه ایجاد می‌شود. برای مثال، عفونت‌های مزمن یا تحریک ناشی از کاتترهای دائمی میتوانند زمینه‌ساز آن باشند.
آدنوکارسینوم:
سرطانی نادر که در سلول‌های غده‌ای مثانه ایجاد می‌شود. این سلول‌ها به طور طبیعی مسئول ترشح موادی هستند، اما در این نوع سرطان رشد غیرعادی پیدا می‌کنند.
کارسینوم سلول کوچک:
نوع بسیار نادری از سرطان مثانه که از سلول‌های عصبی-غددی منشأ می‌گیرد. این نوع سرطان سریع رشد می‌کند و معمولاً درمان‌های ویژه‌ای نیاز دارد.
علاوه بر نوع سلول، سرطان مثانه بر اساس میزان گسترش به دو دسته‌ی دیگر هم تقسیم می‌شود:
غیر تهاجمی عضلانی: سرطان فقط در لایه‌های سطحی مثانه است و به عضله نفوذ نکرده.
تهاجمی عضلانی: سرطان به لایه‌های عضلانی مثانه یا فراتر از آن گسترش یافته است.
شناخت نوع سرطان مثانه اهمیت زیادی دارد، چون در تعیین روش درمان و پیش‌آگهی بیماری نقش مهمی ایفا می‌کند.
روش‌های درمان سرطان مثانه
روش درمان سرطان مثانه به مرحله بیماری و شرایط بیمار بستگی دارد.
گزینه‌های درمان شامل جراحی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، درمان داخل مثانه‌ای (مثل واکسن BCG)، ایمونوتراپی و درمان‌های هدفمند است.
در سرطان‌های پیشرفته، معمولاً ترکیبی از شیمی‌درمانی و جراحی استفاده می‌شود. در بعضی موارد، ایمونوتراپی می‌تواند به جلوگیری از نیاز به جراحی کمک کند. انتخاب بهترین روش درمان با نظر پزشک انجام می‌شود.
کلام آخر
در ماه آگاهی از سرطان مثانه، بهتر است بیشتر درباره این بیماری صحبت کنیم، اطلاعات درست را به اشتراک بگذاریم و دیگران را به انجام معاینات پزشکی تشویق کنیم.
موسسه خیریه مهر سهیلا با هدف افزایش آگاهی، حمایت از بیماران و ارتقاء سلامت جامعه، گام‌های مؤثری در این مسیر برداشته است. با همراهی این موسسه و گسترش آگاهی، می‌توانیم در مبارزه با سرطان مثانه سهم مؤثری داشته باشیم.