مقدار عظیمی از میکروارگانیسمها، از جمله باکتریها، ویروسها و قارچها در دستگاه گوارش انسان (GI) ساکن هستند و در یک رابطه مشترک با انسان زندگی میکنند. آنها در تنظیم بسیاری از جنبه های متابولیک میزبان نقش دارند، به هضم غذاها، انتقال سیگنال و توسعه سیستم ایمنی کمک می کنند.
پادکست: تاثیر انواع دارو ها بر میکروبیوم ها
طبق اطلاعات دریافت شده از مقالات علمی بین المللی به چاپ رسیده در سازمان جهانی سلامت بسیاری از داروهای رایج – از جمله داروهایی که دیابت، مشکلات گوارشی، عفونتهای باکتریایی و حتی افسردگی را درمان میکنند – میتوانند با تأثیر بر تعادل میکروبیوم روده، افراد را مستعد ابتلا به انواع خاصی از عفونت کنند. همانطور که میدانید ارگان های بدن ما از طریق سیستم گردش خون با هم در ارتباط هستند. دارو ها در سیستم گوارشی هضم و جذب می شوند و به خون منتقل می شوند تا بتوانند بر بدن تاثیر کارآمدی داشته باشند. بسیاری از داروهای رایج می توانند به طور قابل توجهی میکروبیوم روده انسان را تغییر دهند. داروها میتوانند جوامع میکروارگانیسمهای روده را تغییر شکل دهند و جالب توجه این است که بدانیم، میکروبهای متنوع روده میتوانند با تغییر در فراهمی زیستی و زیست فعالی داروها بر اثربخشی دارو تأثیر بگذارند. متابولیسم داروها توسط عملکرد میکروبی روده یا متابولیسم میکروبیوم-میزبان می تواند داروها را به متابولیت های مختلف تبدیل کند. متابولیت های ثانویه تولید شده از متابولیسم میکروبی روده میتواند به فواید درمانی و عوارض جانبی داروها کمک کند. یعنی از یک سو میتواند فواید درمانی را افزایش دهد و بدن ما از بهترین اثر درمانی بهره ببرد از سوی دیگر میتواند با ایجاد عوارض جانبی مانع از مصرف داروی خاصی شود.
آنتی بیوتیک ها مانند پنی سیلین، آزیترومایسین، سفالکسین، تتراسایکلین و … برای مبارزه با عوامل عفونی و بیماری زا استفاده میشوند، اما همچنین باکتریهای معمولی را هدف قرار میدهند این باکتری ها برای بدن ما مفید می باشند و از بین رفتن آن ها باعث می شود، که ترکیب میکروبیوم روده مختل گردد و منجر به دیسبیوز(عدم تعادل میکروبیوتا) و بیماری میشوند. با وجود این آسیب جانبی شناخته شده، طیف فعالیت کلاس های آنتی بیوتیک مختلف بر روی باکتری های روده هنوز به طور کامل مشخص نیست. پس باید بدانیم که مصرف خودسرانه یا طولانی مدت آنتی بیوتیک ها می تواند ضرر جبران ناپذیری به بدن ما وارد کند. در جدیدترین تحقیقات آزیترومایسین جز آنتی بیوتیک های موثر اما پرخطر شناخته شده است که میتواند با مصرف طولانی مدت میکروبیوم روده را از حالت نرمال خارج نموده و منجر به بیماری های گوارشی شود. بهتر است بدانیم با در نظر گرفتن ژنتیک خاص هر فرد دارو ها در افراد مختلف اثرات متفاوتی خواهند داشت.
دیابت نوع 2 یک اختلال در تنظیم قند خون (هیپرگلیسمی) است که عمدتاً از مقاومت به انسولین ناشی می شود. درمان شامل درمان دارویی و تغییر در شیوه زندگی است، که در آن ترکیب کاهش دهنده قند خون متفورمین مناسب ترین گزینه دارویی برای دیابت نوع 2 است. اثر متابولیکی اولیه متفورمین مهار گلوکونئوژنز (یک مسیر متابولیک است که به کبد و کلیه های شما اجازه می دهد تا گلوکز را از منابع غیر کربوهیدراتی بسازند) در کبد است. در مقایسه با دوز خوراکی، متفورمین تجویز شده با تزریق داخل وریدی تنظیم گلوکز خون را افزایش نمیدهد، که بر نقش بالقوه حیاتی دستگاه گوارش و میکروبهای ساکن آن در این فرآیند تاکید میکند. این واقعیت که واسطه میکروبی اثرات مفیدی بر متابولیسم گلوکز تحت درمان با متفورمین دارد، هم در حیوانات و هم در انسان به اثبات رسیده است.
چربی خون یا همان کلسترول بالا با داروی روزوواستاتین (یک داروی رایج کاهش دهنده کلسترول از کلاس استاتین ها) میتواند مورد درمان قرار بگیرد. در مطالعات بالینی صورت گرفته در ارتباط با مصرف داروهای کاهش دهنده ی چربی خون دو گروه درمانی انتخاب شد که گروه اول درمان خود را بدون استفاده از آنتی بیوتیک خاصی آغاز کردند، اما گروه دوم همراه با داروی مناسب کنترل چربی خون از یک آنتی بیوتیک برای به هم زدن تعادل میکروبیوم استفاده نمودند. در نهایت این نتیجه حاصل شد که بیماران گروه اول که تنها از یک داروی کنترل چربی استفاده نموده بودند سطح چربی بسیار پایین تری نسبت به گروه دوم که تحت درمان با آنتی بیوتیک بودند، داشتند. پس میتوانیم بگوییم که اختلال در میکروبیوم منجر به اختلال در جذب و عملکرد داروی استاتین شده است.
PPI ها (مهار کننده پمپ پروتون) ترکیب میکروبیوتای روده را تغییر می دهند و خطر عفونت باکتریایی روده را افزایش می دهند. PPI ها (داروهایی که موجب کاهش اسید معده می شودند) مانند گاویسکون، راینیتیدین، امپرازول و … معمولاً برای کاهش اسید معده در اختلالات مرتبط با اسید و جلوگیری از تورم معده و خونریزی استفاده می شوند. اگرچه عوارض جانبی کمی در مصرف کنندگان PPI گزارش شده است، اما تعداد مطلق مصرف کنندگان PPI که واکنش های نامطلوب دارویی را نشان می دهند هنوز بالا است. در مبتلایان به بیماری های دستگاه گوارشی اگر اجبار به مصرف این داروها توسط پزشک مورد تایید قرار گرفته است منعی ندارد. اما استفاده ی بی رویه از این داروها اثرات جبران ناپذیری دارد.
داروی گلیکوزید قلبی خوراکی دیگوکسین برای کنترل مشکلات قلبی مانند ضربان نامنظم قلب (آریتمی) از جمله فیبریلاسیون دهلیزی شناخته شده است و همچنین به مدیریت علائم نارسایی قلبی کمک می کند. با این حال، حدود 10٪ از بیماران مزیت کمتری از دیگوکسین را به دلیل تبدیل قابل توجه دیگوکسین به متابولیت های نسبتاً غیر فعال، دی هیدرودیگوکسین و دی هیدرودیگوکسیژنین تجربه کردند. یکی از مکانهای اصلی این تبدیل مجدداً در دستگاه گوارش انجام میشود، جایی که متابولیسم دیگوکسین توسط میکروبهای روده به خوبی تثبیت شده بود بنابراین افرادی که سیستم گوارشی سالم تری دارند میتوانند از مزایای درمانی بهتری بهره مند شوند.
منبع: ELSEVIER